W wielu krajach UE stosuje się regulacje ograniczające swobodę obrotu ziemią rolniczą. Zgodnie z ustawą o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, państwowa ziemia rolna będzie pozostawać w dyspozycji Agencji Nieruchomości Rolnych, a podstawowym sposobem jej zagospodarowania będą korzystne dla rolników trwałe dzierżawy, zapewniające jednak właścicielską kontrolę nad sposobem ich zagospodarowania.

Od 1 maja osoba, która jest właścicielem gruntu rolnego o powierzchni 0,3 ha i większej, będzie miała ograniczone prawo sprzedaży go osobie niezwiązanej z rolnictwem. Co do zasady, nabywcą ziemi rolnej będzie mógł być tylko rolnik indywidualny, nie posiadający więcej niż 300 hektarów ziemi rolnej, posiadający odpowiednie kwalifikacje. Dodatkowym obostrzeniem będzie konieczność osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego przez okres minimum 5 lat. Co istotne, nabywca musi mieszkać na terenie gminy, na terenie której posiada co najmniej jedną działkę rolną.

Nowe zasady obrotu nieruchomościami nie dotyczą nabywania ziemi w wyniku dziedziczenia, orzeczenia sądu lub organu egzekucyjnego. Ograniczeniom nie będzie podlegać także obrót prywatnymi działkami rolnymi do 0,3 ha. Podobnie jest w przypadku siedlisk - gruntów rolnych zabudowanych o powierzchni do 0,5 ha, które w dniu wejścia w życie nowych przepisów, będą zajęte pod budynki mieszkalne oraz budynki, budowle i urządzenia niewykorzystywane dotychczas do produkcji rolniczej,  wraz z gruntami do nich przyległymi umożliwiającymi ich właściwe wykorzystanie – jeżeli grunty te tworzą zorganizowaną całość gospodarczą oraz nie zostały odrolnione.

Ustawa przewiduje, że zasadniczo nabywcami nieruchomości rolnych będą mogli być tylko rolnicy indywidualni. Wyjątkiem jest m.in. nabywanie ziemi przez osoby bliskie sprzedającemu, jednostki samorządu terytorialnego, Skarb Państwa oraz kościoły i związki wyznaniowe. Własność nieruchomości rolnej będzie mogła być przeniesiona na osobę bliską zbywcy, czyli np. na jego dziecko. Innymi słowy: ojcowizna nikomu nie przepadnie.

W przypadku innych podmiotów sprzedaż ziemi będzie musiała zostać potwierdzona zgodą prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych. Nabycie nieruchomości będzie trwale połączone z wymogiem osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz zakazem zbywania i wydzierżawiania zakupionej ziemi przez 10 lat. Tylko w przypadkach losowych zgodę na sprzedaż ziemi przed upływem tego terminu będzie mógł wydać sąd.

Co ważne, jeśli rolnik kupi ziemię, to przez 10 lat nie będzie mógł jej sprzedać ani wydzierżawić bez zgody sądu. A jeśli to zrobi, wówczas transakcja zostanie unieważniona, a grunt przejmie Agencja Nieruchomości Rolnych, wypłacając jego równowartość pieniężną. Rolnicy indywidualni mogą swobodnie kupować ziemię rolną do momentu, aż wielkość ich gruntów nie przekroczy 300 ha. Po przekroczeniu tej powierzchni dalsze zakupy staną się nielegalne. Gdyby nabywana nieruchomość rolna miała wejść w skład małżeńskiej wspólności majątkowej, to wystarczy, że jedno z małżonków jest rolnikiem. 300-hektarowe gospodarstwa mogą osobno prowadzić np. ojciec i synowie. Każdy będzie mógł kupić grunt rolny, który ma mniej niż 0,3 ha. Tyle wystarczy, żeby wybudować dom. Bez ograniczeń będzie można sprzedawać i kupować nieruchomości rolne:

1) które w dniu wejścia w życie ustawy, w ostatecznych decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu przeznaczone są na cele inne niż rolne

2) o powierzchni nieprzekraczającej 0,5 ha, które w dniu wejścia w życie ustawy zajęte są pod budynki mieszkalne oraz budynki, budowle i urządzenia niewykorzystywane do produkcji rolniczej wraz z gruntami do nich przyległymi, umożliwiającymi ich właściwe wykorzystanie oraz zajętymi na urządzenie przydomowego ogródka, jeżeli grunty te tworzą zorganizowaną całość gospodarczą oraz nie zostały wyłączone z produkcji rolnej w rozumieniu ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych

Ustawa wstrzyma także sprzedaż państwowych gruntów na 5 lat z wyjątkiem nieruchomości do 2 ha oraz innych, przeznaczonych np. na cele nierolne, takie jak pod budownictwo mieszkaniowe, centra biznesowo-logistyczne czy składy magazynowe.

Łukasz Boroń