Przed trzema dekadami ruszyła w Polsce transformacyjna machina zmian, która odmieniła oblicze kraju. Bardzo znaczącym jej elementem jest samorząd terytorialny. 8 marca 1990 roku Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwalił ustawę o samorządzie terytorialnym (gminnym). Dwa i pół miesiąca później, 27 maja, odbyły się pierwsze wybory samorządowe w III RP. Wydarzenia te dały początek jednej z najważniejszych reform ustrojowych w XX-wiecznej Polsce oraz bezpośrednio i namacalnie wpłynęły na życie społeczności lokalnych. Ustawa i wybory rozpoczęły etap fundamentalnych przemian.

Od centralizacji do samorządu

Dotychczas bowiem, przez cztery dekady PRL, nasze państwo było scentralizowane – to władze w Warszawie lub działające z ich nadania władze wojewódzkie podejmowały decyzje, gdzie będą budowane np. szkoły czy drogi lokalne. 30 lat temu ogromną ilość uprawnień i finanse przeniesiono na szczebel gminny. Od tego czasu w Polsce (na wzór innych krajów europejskich demokracji) tylko część zadań lokalnych i regionalnych jest realizowana przez administrację rządową, które bezpośrednio podlegają rządowi, premierowi lub ministrom. Zasadniczą część zadań, niemającą znaczenia ogólnokrajowego, realizuje samorząd terytorialny. Czynią to organy samorządowe, które są podporządkowane wspólnocie lokalnej (gminnej, powiatowej) bądź regionalnej (wojewódzkiej) i które reprezentują jej interesy. Pierwotnie w III RP ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym wprowadzała samorząd tylko na szczeblu gminy. Istniał on od 27 maja 1990 do 31 grudnia 1998 r. Właśnie wówczas nastąpiła kolejna jakościowa zmiana samorządności. Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce trójszczeblowa struktura samorządu terytorialnego: gminny, powiatowy i wojewódzki.

Ewolucyjne zmiany

Zdaniem wielu teoretyków samorządu rozwijającym posunięciem było również wprowadzenie w 2002 r. system wyborów bezpośrednich na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. W tym też czasie znacząco zmniejszono liczebność składu rad gmin. Dość istotne zmiany w funkcjonowaniu organów samorządu przyniosły nowelizacje ustawy z przełomu 2017/18 r., które wydłużyły kadencyjność władz uchwałodawczej i wykonawczej do 5 lat, jednocześnie ograniczały możliwość sprawowania władzy przez wójtów, burmistrzów i prezydentów do dwóch kadencji. Z kolei biorąc pod uwagę partycypację mieszkańców w procesach decyzyjnych wielu znawców tematu jako ważne uznaje wprowadzenie budżetu obywatelskiego i funduszu sołeckiego.

Niemniej cóż by znaczył wysiłek intelektualny twórców reformy, gdyby nie praca samorządowców: prezydentów miast, burmistrzów, radnych, sołtysów, pracowników urzędów i jednostek organizacyjnych. Dziś może nie wszyscy pamiętają jak wyglądała Polska lokalna przed przełomowym 1989 roku. Ci, którzy pamiętają, to gołym okiem widzą, jak wiele pozytywnych zmian zaszło w najbliższym otoczeniu. Ci, którzy nie pamiętają mogą porównać tamte czasy z teraźniejszością oglądając zdjęcia, filmy, czytając różnego rodzaju publikacje. Te wszystkie pozytywne zmiany zaszły dzięki scedowaniu przez państwo bardzo ważnych zadań na jednostki samorządu terytorialnego.

Jak zmieniła się nasza gmina pod względem infrastrukturalnym przez te 30 lat?

W telegraficznym skrócie wygląda to tak:

- sieć gazowa: w 1990 r. nie było jej wcale, dziś jest we wszystkich miejscowościach. Jej długość w 2019 r. wynosiła: 252 km, było też 1970 czynnych przyłączy, z czego zasilających gospodarstwa domowe - 1914.

- sieć wodociągowa: w 1990 istniała w Radomyślu Wielkim, Pniu, Partyni. Wólce Duleckiej i Zdziarcu. Do 2003 r. powstała w kolejnych 9 miejscowościach. Na początku 2019 roku sieć wodociągowa w gminie wynosiła 195,6 km. Korzystało z niej 3214 podmiotów. 94 % gospodarstw domowych miało dostęp do wodociągu.

- sieć kanalizacyjna: w 1990 r. była tylko w części Radomyśla. Na koniec 2020 r. będzie w 12 miejscowościach. Poza nią znajdzie się Janowiec, gdzie dekadę temu gmina wykonała kilkadziesiąt przydomowych oczyszczalni ścieków. Na dzień 1 stycznia 2019 r. istniało 1491  przyłączy do sieci kanalizacyjnej.

- drogi: długość dróg gminnych w gminie wynosi 117,8 km. W 2001 roku było tylko 26,1 km dróg asfaltowych (22%), znacznie więcej było żużlowych 37,6 km (32%), kamienistych 30,9 km (26%). Piaskowych było 20,5 km (18%), a płytowych 2,5 km (2%). W 2019 r. drogi asfaltowe stanowiły już 76,95 %, utwardzone - 7,18 %, pozostałe są gruntowe. Na terenie gminy jest także 78 km dróg powiatowych, w tym 74 km o nawierzchni asfaltowej i 4 km o nawierzchni utwardzonej. Generalnie ich stan w zdecydowanej większości przyjmuje się za zadawalający. Od niemal początku ich istnienia gmina dofinansowywała ich modernizacje i remonty, gdyż były w bardzo kiepskim stanie. Przez gminę przebiega też droga wojewódzka o długości 18,93 km, której stan w minionych 3 dekadach bywało, że pozostawiał sporo do życzenia. Obecnie jest ona wyremontowana.

- chodniki: w 1990 r. istniały niemal wyłącznie tylko w Radomyślu. Natomiast obecnie jest ich ponad 20 km we wszystkich miejscowościach gminy, do tego doliczyć można 15,57 km ścieżek rowerowych.

- infrastruktura sportowo-rekreacyjna: na początku lat 90 było tylko kilka boisk piłkarskich, te istniejące przeszły gruntowne remonty, wybudowano nowe i obecnie są one w każdej miejscowości, w sumie jest ich 15. Poza tym dziś istnieje 12 siłowni zewnętrznych (nie ma tylko w Pniu), 13 boisk wielofunkcyjnych ze sztuczną nawierzchnią, 16 placów zabaw we wszystkich miejscowościach.

- infrastruktura oświatowa: poza Pieniem i Zgórskiem we wszystkich miejscowościach istnieją szkoły, w ciągu 30 lat wybudowano dwie nowe szkoły w Radomyślu Wielkim i Partyni, pozostałe przeszły większe lub mniejsze rozbudowy i modernizacje. Przy pięciu istnieją hale/sale sportowe, przy ośmiu sale gimnastyczne. Do tego dochodzą boiska przyszkolne (w większości z nawierzchnią sztuczną oraz trawiaste i asfaltowe). Od trzech lat w Radomyślu mamy obserwatorium astronomiczne.

- pozostała infrastruktura: przebudowano rynek w Radomyślu, odbudowano budynek Sokoła, w każdej miejscowości wybudowano, przebudowano lub zmodernizowano domy strażaka/świetlice wiejskie, zakupiono samochody ratowniczo - gaśnicze dla jednostek OSP, itp.

Pierwsze wybory

Podczas pierwszych wyborów samorządowych 27 maja 1990 r. mieszkańcy gminy wybrali 26 radnych. Tak przedstawiała się Rada Miejska w Radomyślu Wielkim (w latach 1990-1992 Rada Miasta i Gminy):

Przewodniczący Rady: Wiesław Augustyn (Janowiec). Wiceprzewodniczący: Stanisław Ryba (Dulcza Wielka), Eugeniusz Maj (Dąbrówka Wisłocka). Radni: Kazimierz Błach (Dąbie), Marek Chmiel (Radomyśl Wielki), Włodzimierz Cichoń (Żarówka), Józef  Cygan (zmarł w trakcie kadencji w 1993 r., Zdziarzec), Roman Czuchra (Dąbie), Władysława Godek (Radomyśl W.), Wacław Jarosz (Radomyśl W.), Wiesław Kilian (Partynia), Zbigniew Kilian (Ruda), Stanisław Kołacz (Podborze), Stanisław Lasek (zmarł w trakcie kadencji 8 lutego 1993 r., Partynia), Maria Machnik (Ruda), Jan Mazur (Dulcza Mała), Michał Ortyl (Pień), Stanisław Pęczek (Żarówka), Zdzisław Ryba (Radomyśl W.), Edward Siembab (Dulcza W.), Jan Siembab (Dulcza W.), Franciszek Turczyn (Dulcza M.), Emil Zaskalski (Podborze), Józef Zboch (Ruda), Edward Żala (Zgórsko), Stanisław Chmiel (Zdziarzec).

Radni wyłonili Zarząd Gminy w Radomyślu Wielkim jako władzę wykonawczą podczas sesji RMiG w czerwcu i lipcu. Oto jego skład: burmistrz, przewodniczący zarządu: Marek Chmiel; zastępca burmistrza: Ryszard Hajduk, członkowie zarządu: Roman Czuchra, Władysława Godek, Stanisław Ryba, Zdzisław Ryba, Franciszek Turczyn.

Życzenia

Na koniec życzenia dla wszystkich samorządowców, byłych i obecnych (radnych, burmistrzów, członków zarządu, pracowników urzędu i jednostek podległych, sołtysów, członków rad sołeckich). Pragniemy podziękować osobom, które współtworzyły i współtworzą samorząd Gminy Radomyśl Wielki, pracując tym samym na rzecz naszej lokalnej społeczności. Trudno wyobrazić sobie naszą obecną małą ojczyznę bez pracy, jaką Państwo wykonali. Doceniamy to zaangażowanie, dobre pomysły i podjęte decyzje. Dlatego, w tym szczególnym dniu, jakim jest Dzień Samorządu Terytorialnego i 30. rocznica pierwszych wyborów samorządowych, pragniemy wszystkim naszym samorządowcom życzyć satysfakcji z pracy na rzecz lokalnej wspólnoty, wytrwałości, oraz aby Państwa wysiłki były doceniane przez mieszkańców. Przyjmijcie również najserdeczniejsze życzenia zdrowia, wszelkiej pomyślności oraz satysfakcji w życiu osobistym i zawodowym.